Scordatura is een techniek die wordt gebruikt om de stemming van snaarinstrumenten te wijzigen door alternatieve stemmingen te gebruiken. Dit zorgt voor verschillende harmonische mogelijkheden van de originele stemming. Muzikanten van alle achtergronden hebben scordatura gebruikt om unieke en interessante geluiden.
Laten we eens wat dieper ingaan op wat scordatura is en hoe het kan worden gebruikt in het musiceren.
Wat is scordatuur?
Scordatura is een alternatieve stemtechniek die voornamelijk wordt gebruikt op snaarinstrumenten zoals violen, cello's, gitaren en andere. Het is ontwikkeld tijdens de Barokperiode van klassieke Europese muziek (1600–1750) als middel om het toonbereik van te vergroten snaar instrumenten. Het doel van scordatura is om de normale stemmingen of intervallen tussen snaren te veranderen om specifieke harmonische effecten te creëren.
Wanneer een muzikant scordatura toepast op een snaarinstrument, resulteert dit vaak in veranderingen in de standaardstemming van het instrument. Dit creëert nieuwe tonale en harmonische mogelijkheden die voorheen misschien niet beschikbaar waren. Van het veranderen van het karakter van noten tot het benadrukken van specifieke tonen of akkoorden, deze gewijzigde stemmingen kunnen nieuwe wegen openen voor muzikanten die geïnteresseerd zijn in het verkennen van creatieve of unieke geluiden met hun instrumenten. Bovendien kan scordatura worden gebruikt om spelers toegang te geven tot moeilijke passages door ze comfortabeler of hanteerbaarder te maken op hun instrumenten.
De scordatura opent ook spannende uitvoeringsmogelijkheden voor componisten en arrangeurs die op zoek zijn naar andere en innovatieve manieren om voor strijkers te schrijven. Componisten zoals JS Bach schreven vaak muziek waarvoor spelers scordatura-technieken moesten gebruiken om specifieke en vaak uitdagende muzikale effecten te creëren - effecten die anders onmogelijk zouden zijn zonder deze alternatieve afstemmingstechniek.
De voordelen van het gebruik van scordatura kan niet worden onderschat; het biedt een toolkit waarmee muzikanten, componisten en arrangeurs hun creativiteit kunnen verkennen met betrekking tot geluidsontwerp en compositie zonder enige beperking vanwege traditionele instrumentenafstemmingsconventies of vooraf gedefinieerde intervallen tussen snaren die niet noodzakelijkerwijs iets hebben sonisch interessant over hen op zich vanuit een compositorisch standpunt ...
Geschiedenis van scordatuur
Scordatura is de praktijk van het opnieuw stemmen van een snaarinstrument om muziek te produceren in ongebruikelijke stemmingen, of om het bereik ervan te wijzigen. Deze praktijk dateert uit de renaissanceperiode en is terug te vinden in vele culturen over de hele wereld, van historische hofcomponisten zoals Jean Philippe Rameau, Arcangelo Corelli en Antonio Vivaldi tot verschillende volksmuzikanten. Het gebruik van scordatura is in de muziekgeschiedenis gedocumenteerd voor gitaren, violen, altviolen, luiten en andere snaarinstrumenten.
Hoewel het vroegste bewijs van het gebruik van scordatura afkomstig was van Italiaanse operacomponisten uit de late zestiende eeuw, zoals Monteverdi's opera uit 1610 "L'Orfeo", verwijzingen naar scordatura zijn ook terug te vinden in de twaalfde-eeuwse geschriften van Johannes de Grocheio in zijn manuscript over muziekinstrumentatie genaamd Musica Instrumentalis Deudsch. Het was tijdens deze periode dat muzikanten begonnen te experimenteren met verschillende stemmingen voor hun instrumenten, waarbij sommigen alternatieve stemmingssystemen gebruikten, zoals alleen intonatie en vibratotechniek.
Maar ondanks zijn lange geschiedenis en gebruik door beroemde componisten als Vivaldi, was scordatura aan het begin van de twintigste eeuw grotendeels buiten gebruik geraakt. Onlangs heeft het echter iets van een opleving beleefd met experimentele bands zoals Circular Ruins uit Seattle die alternatieve stemmingen op hun albums verkennen. Met technologische vooruitgang ontdekken steeds meer muzikanten deze unieke methode die produceert unieke tonaliteiten niet beschikbaar bij het bespelen van conventioneel gestemde instrumenten!
Voordelen van Scordatura
Scordatura is een stemtechniek die snaarinstrumenten kunnen gebruiken om nieuwe, interessante geluiden en effecten te creëren. Het bestaat uit het veranderen van de stemming van de snaren, wat meestal wordt gedaan door een of alle snaren van het instrument opnieuw te stemmen. Deze techniek kan een breed scala aan nieuwe sonische mogelijkheden bieden die kunnen worden gebruikt om unieke muziekstukken te creëren.
Laten we een duik nemen in de voordelen van scordatura:
Groter expressiebereik
Een van de interessantere voordelen van scordatura is dat het artiesten in staat stelt een uitgebreid scala aan muzikale expressie te ontsluiten. Dit muzikale bereik kan variëren afhankelijk van het instrument, maar kan effecten bevatten zoals subtiele wijzigingen van melodie en harmonie, versterkte rechterhandtechnieken, verschillende toonkleuren en meer controle over het bereik. Met scordatura hebben muzikanten meer flexibiliteit als het gaat om het beheersen van de intonatie. Bepaalde snaren stemmen hoger of lager maakt het gemakkelijker om bepaalde noten gestemd te spelen dan wanneer het instrument traditioneel gestemd zou zijn.
Naast deze voordelen biedt scordatura muzikanten ook een unieke manier om veelvoorkomende problemen met snaarinstrumenten te minimaliseren – intonatie, responstijd en snaarspanning - allemaal zonder de standaardstemming van een instrument te veranderen. Ook al is vals spelen vaak een intrinsiek onderdeel van de stijl en expressie van elke muzikant, met scordatura-technieken hebben zowel leerling- als meesterspelers nu extra hulpmiddelen om het verfijnen van hun prestaties.
Nieuwe tonale mogelijkheden
Scordatura of 'mistuning' van snaarinstrumenten biedt spelers de mogelijkheid om te verkennen nieuwe klanken, maar ook andere en soms vreemde toonmogelijkheden. Deze manier van stemmen omvat het veranderen van de intervallen van snaren op een gitaar, viool of bas om opwindende nieuwe effecten te produceren. Door scordatura te gebruiken, kunnen muzikanten levendige en ongebruikelijke harmonische combinaties creëren die zelfs de meest voorkomende melodieën naar onverwachte plaatsen kunnen brengen.
Het voordeel van scordatura is dat het de muzikant in staat stelt om zijn eigen intervallen en afstemmingspatronen te kiezen die creëren geheel nieuwe sonische landschappen met alternatieve noten in de toonladder – noten die normaal gesproken niet beschikbaar zijn, tenzij je je instrument volledig opnieuw stemt. Omdat je een opnieuw gestemd instrument bespeelt, zijn er veel meer opties beschikbaar voor snaarbuigingen en -dia's dan mogelijk zijn op een standaard gestemde gitaar of bas.
Het gebruik van scordatura kan ook mogelijkheden voor stilistische experimenten openen. Spelers hebben een hele reeks speeltechnieken tot hun beschikking om in geheel nieuwe arrangementen op te nemen. Met name zijn dia-technieken vooral populair geworden bij het gebruik van scordatura in bluesmelodieën en Amerikaanse volksmuziekgenres zoals bluegrass en country. Daarnaast vind je ook meer moderne muziekstijlen zoals metal die baat hebben bij deze techniek; Slayer gebruikte vanaf 1981 licht gestemde scordatura-gitaren Toon geen genade!
Door deze verschillende benaderingen toe te passen via alternatieve stemmethoden met behulp van scordatura, kunnen muzikanten geluiden creëren die drastisch verschillen van het gebruik van de standaard stemtechniek zonder dat ze een extra instrument hoeven aan te schaffen - een opwindend vooruitzicht voor elke speler die op zoek is naar iets werkelijk uniek!
Verbeterde intonatie
Scordatura is een stemmethode die wordt gebruikt in snaarinstrumenten, waarbij de snaren van het instrument worden afgestemd op een andere noot dan verwacht. Deze techniek heeft invloed op beide instrumenten bereik, timbre en intonatie.
Voor violisten en andere klassieke spelers kan scordatura worden gebruikt de muzikale mogelijkheden van een stuk verbeteren, de nauwkeurigheid van de intonatie verbeteren, of gewoon om muziek een ander geluid of textuur te geven.
Door scordatura toe te passen, kunnen violisten de intonatie drastisch verbeteren. Vanwege de fysica van snaarinstrumenten kan het spelen van bepaalde intervallen bijvoorbeeld moeilijk zijn bij tempo's hoger dan 130 slagen per minuut (BPM). Het spelen van bepaalde akkoorden op het instrument wordt gemakkelijker als diezelfde graden anders gestemd zijn. Door een open A-snaar naar een F♯ te stemmen, is een A-mineurakkoord in één fret mogelijk, in tegenstelling tot twee frets met standaardstemming. Deze vermindert de rek van de vingers aanzienlijk op sommige vingerpatronen die anders de techniek en intonatienauwkeurigheid van een speler zouden belasten.
Bovendien creëert het aanpassen van de regelmatige stemming van een instrument nieuwe kansen met zijn intercomponentharmonieën. Met zorgvuldig experimenteren kunnen spelers unieke stemmingen vinden die interessante tonale effecten opleveren wanneer ze samen met andere instrumenten of vocalisaties worden uitgevoerd!
Soorten Scordatuur
Scordatura is een fascinerende praktijk in de muziek waarbij snaarinstrumenten anders worden gestemd dan bij gewone stemmingen. Dit kan een uniek geluid creëren en wordt meestal gebruikt in klassieke en kamermuziek. Verschillende soorten scordatura kunnen worden gebruikt om unieke en interessante soundscapes te creëren.
Laten we eens kijken naar de verschillende soorten scordatura die beschikbaar zijn voor muzikanten:
Standaard scordatuur
Standaard scordatuur wordt gevonden in instrumenten die meer dan één snaar hebben, waaronder violen, gitaren en luiten. Standaard scordatura is de gewoonte om de stemming van de snaren te veranderen om een gewenst effect te bereiken. Deze vorm van stemmen wordt al eeuwen gebruikt en kan de klank van een instrument aanzienlijk veranderen. Het gevarieerde gebruik varieert van het simpelweg veranderen van de toonhoogte van een noot door de reine kwint van een snaar hoger of lager te zetten, tot het volledig anders stemmen van een instrument bij het spelen van snelle nummers of solo's.
Het meest voorkomende type scordatura wordt "standaard" (of af en toe "moderne standaard") genoemd, wat verwijst naar het typische geluid van een instrument met vier snaren die zijn afgestemd op EADG (de laagste snaar is het dichtst bij u tijdens het spelen). Dit type scordatura vereist geen verandering in volgorde, hoewel sommige spelers ervoor kunnen kiezen om tussen verschillende noten te wisselen om interessantere harmonieën en melodieën te creëren. Veelvoorkomende variaties zijn onder meer:
- EAD#/Eb-G#/Ab - Een standaard alternatieve afstemmingsmanier om de vierde te verscherpen
- EA#/Bb-D#/Eb-G - Een kleine variatie
- C#/Db-F#/Gb-B-E – Een alternatieve manier voor een vijfsnarige elektrische gitaar
- A–B–D–F#–G - Een standaard baritongitaarstemming
Uitgebreide scordatura
Uitgebreide scordatura verwijst naar de techniek van het verschillend stemmen van bepaalde noten op hetzelfde instrument om verschillende geluiden te produceren. Dit wordt meestal gedaan op snaarinstrumenten, zoals de viool, altviool, cello of contrabas en wordt ook gebruikt door sommige tokkelinstrumenten, zoals de mandoline. Door enkele toonhoogtes van een of meer snaren te veranderen, kunnen componisten multiphonics en andere interessante geluidskwaliteiten creëren die niet beschikbaar zijn met standaardstemmingen. Het eindresultaat kan behoorlijk complex en dynamisch zijn, waardoor een groter expressiebereik mogelijk is dan bij open afstemming.
Als gevolg hiervan wordt uitgebreide scordatura al eeuwenlang gebruikt door componisten uit verschillende genres en stijlen, zoals:
- Johann Sebastian Bach die vaak stukken schreef die gebruik maakten van uitgebreide scordatura om unieke texturen te creëren.
- Domenico Scarlatti en Antonio Vivaldi.
- Jazzmuzikanten die ermee hebben geëxperimenteerd voor improvisatiedoeleinden; John Coltrane stond vooral bekend om het profiteren van onverwachte geluiden van verschillende snaarstemmingen in zijn solo's.
- Sommige moderne orkesten wagen zich zelfs aan dit rijk terwijl ze elektronische instrumenten in hun composities opnemen, zoals componist John Luther Adams' “Become Ocean” die scordatura specifiek gebruikt om een indruk van vloedgolven op te roepen door de onwaarschijnlijke akkoorden en noten van een orkest.
Speciale scordatuur
Scordatura is wanneer de snaren van een snaarinstrument anders zijn gestemd dan de conventionele stemming. Deze stemmethode werd gebruikt in kamer- en solomuziek uit de barok en in traditionele muziekstijlen van over de hele wereld. Speciale scordatura hebben verschillende en soms exotische stemmingen, die kunnen worden gebruikt om traditionele volksgeluiden op te roepen of gewoon om creativiteit te verkennen en uit te breiden.
Voorbeelden van speciale scordatura zijn onder meer:
- Laat A vallen: Dropped A-stemming verwijst naar de gangbare praktijk om één of alle snaren een hele stap lager te stemmen dan de conventionele standaardstemming, wat meestal resulteert in een lager geluidsbereik. Het is mogelijk om elke snaar van E, A, D, G een stap lager te laten vallen - DROP D kan bijvoorbeeld op gitaar worden gedaan door alle snaren twee frets lager dan normaal te ontstemmen (in welk geval de vierde snaar ongewijzigd moet blijven). Op cello zou het de G-snaar met één fret (of meer) ontstemmen.
- 4e stemming: 4ths Tuning beschrijft de praktijk van het opnieuw stemmen van een instrument van twee octaven, zodat elke snaar een reine kwart lager is dan de voorgaande (minus twee halve tonen als de opeenvolging meer dan twee noten uit elkaar ligt). Deze stemming kan een aantal unieke en prettig klinkende akkoorden produceren, hoewel het in het begin voor sommige spelers onwennig kan aanvoelen omdat het een ongewoon grippatroon vereist. Het belangrijkste voordeel van het gebruik van deze techniek op een vier- of vijfsnarig instrument is dat het een gemakkelijke coördinatie tussen alle snaren mogelijk maakt bij het spelen van toonladders en arpeggio's in bepaalde posities op en neer in de nek.
- Octaaf snaren: Octave Stringing houdt in dat een of meer gangen van reguliere snaren worden vervangen door een extra enkele gang die een octaaf hoger is gestemd dan de oorspronkelijke tegenhanger; op deze manier kunnen spelers een grotere basresonantie bereiken met minder noten. Als je bijvoorbeeld een instrument met vijf snaren hebt, kun je ofwel je laagste of hoogste noot vervangen door hun hogere octaven - G-snaar op gitaar wordt 2e octaaf G terwijl 4e op cello nu 8e octaaf C# enz. speelt. Dit type kan ook het verwisselen van volgorde van natuurlijke noten binnen dezelfde familie - waardoor omgekeerde arpeggio-reeksen of "slur-akkoorden" worden gecreëerd waarbij vergelijkbare intervallen gelijktijdig over meerdere fretboards worden gespeeld.
Hoe u uw instrument kunt stemmen
Scordatura is een unieke stemtechniek die wordt gebruikt op snaarinstrumenten zoals de viool en gitaar. Het gaat om het veranderen van de normale stemming van de snaren voor een ander geluid. Het wordt meestal gebruikt voor speciale effecten, versieringen en uitvoeringsstijlen.
In dit artikel bespreken we hoe u uw instrument kunt stemmen met behulp van een techniek genaamd scordatuur.
Afstemmen op een specifieke toets
Scordatura is de praktijk van het afstemmen van een snaarinstrument op een specifieke toets. Deze methode wordt vaak gebruikt om unieke klankkwaliteiten te creëren of om een gewenst geluid te produceren bij het spelen van bepaalde muziekstukken. Door de stemming te veranderen, opent het nieuwe mogelijkheden voor harmonische en melodische relaties in traditionele muzieknotatie en biedt het mogelijkheden voor meer avontuurlijke en onconventionele geluiden voor geïmproviseerde uitvoeringen.
In de moderne praktijk wordt scordatura veel gebruikt in jazz- en popmuziek om zich te onderscheiden van de traditionele westerse tonaliteit. Spelers kunnen het ook gebruiken om toegang te krijgen tot meer uitgebreide akkoorden of om bepaalde patronen op te zetten met behulp van open snaren, wat vooral handig kan zijn voor uitvoeringen op akoestische gitaar.
Scordatura kan op twee verschillende manieren worden toegepast:
- Ten eerste door de open snaren van een instrument te ontstemmen zodat ze overeenkomen met de toonhoogte van bepaalde noten die horen bij de gekozen toonsoort;
- Of ten tweede door individuele gefrette noten opnieuw te stemmen en alle andere snaren op hun oorspronkelijke toonhoogte te laten, zodat akkoorden een andere intonatie hebben dan normaal, maar toch binnen de vastgestelde toonsoort blijven.
Beide benaderingen zullen in feite andere geluiden produceren dan die normaal worden geassocieerd met een instrument dat traditioneel is gestemd, en creëren ook een aantal ongebruikelijke harmonische mogelijkheden die vaak worden onderzocht tijdens improvisatiecursussen of jamsessies.
Afstemmen op een bepaald interval
Het stemmen van een snaarinstrument op een bepaald interval wordt genoemd scordatuur en wordt soms gebruikt om ongebruikelijke effecten te produceren. Om een snaarinstrument op een unieke of hogere toonhoogte te stemmen, is het nodig om de snaren op de hals aan te passen. Bij het aanpassen van de lengte van deze snaren is het belangrijk op te merken dat het tijd kost voordat ze volledig uitgerekt zijn en zich in hun nieuwe spanning nestelen.
Scordatura kan ook worden gebruikt voor alternatieve stemmingen in verschillende muziekstijlen, zoals volksmuziek of blues. Dit type stemming zorgt ervoor dat elke open snaar op uw instrument verschillende akkoorden, intervallen of zelfs toonladders kan creëren. Enkele veel voorkomende alternatieve stemmingen zijn onder meer 'D'-afstemming laten vallen zoals gebruikt door Metallica en Rage Against the Machine en 'dubbele drop D'-afstemming wat meer flexibiliteit biedt bij belangrijke wijzigingen.
Het verkennen van alternatieve stemmingen kan je helpen een ander geluid te ontwikkelen bij het schrijven van muziek en het spelen bij optredens; het kan uw instrument ook een geheel nieuw karakter geven wanneer het wordt gemengd met standaard (EADGBE) afstemmingsonderdelen. Scordatura is een leuke manier om de veelzijdigheid van je instrument te ontdekken; waarom probeer je het niet eens?
Afstemmen op een specifiek akkoord
Net als bij andere snaarinstrumenten, scordatuur kan worden gebruikt om een bepaalde geluidskwaliteit te creëren. Door het instrument af te stemmen op specifieke akkoorden, profiteerden de componisten en uitvoerders van het Ayala-baroktijdperk van deze techniek. Dit type stemming is nog steeds populair, omdat het spelers in staat stelt unieke timbres te produceren die anders niet beschikbaar zouden zijn.
Er zijn meerdere manieren om een instrument volgens een akkoord te stemmen. Ervaren spelers kunnen veel verschillende geluiden genereren door arpeggio's en bepaalde intervallen te schetsen op basis van verschillende akkoorden (bijv. I-IV-V) of door registerbereiken te verschuiven of snaarspanningsniveaus te wijzigen in relatie tot hun specifieke orkestratie of compositie die op elk moment in het stuk dat wordt uitgevoerd, gewenst is.
Om uw instrument volgens een specifiek akkoord te stemmen, moet u:
- Maak uzelf vertrouwd met de noten die nodig zijn voor dat specifieke akkoord.
- Besnaar uw instrument dienovereenkomstig opnieuw (sommige instrumenten hebben hiervoor speciale snaren beschikbaar).
- Controleer op de juiste intonatie – kleine variaties in toonhoogte kunnen verdere aandacht vereisen.
- Controleer op een nauwkeurig temperament over het hele bereik en maak indien nodig kleine aanpassingen.
- Voltooi uw scordatuur afstemming instellen.
Conclusie
Concluderend scordatuur is een handig hulpmiddel voor bespelers van snaarinstrumenten waarmee ze de toonhoogte van hun instrument kunnen veranderen. Het wordt al eeuwenlang gebruikt in klassieke, volks- en populaire muziek. Het kan zelfs worden gebruikt voor creatieve expressie in improvisatie en compositie.
Als gevolg hiervan kan scordatura een zijn uiterst effectief hulpmiddel voor de moderne muzikant.
Samenvatting van scordatura
Scordatura is een stemtechniek die voornamelijk wordt gebruikt bij snaarinstrumenten, zoals de viool, gitaar en bas. Deze techniek kan worden gebruikt om het instrument een uniek geluid te geven terwijl het nog steeds in standaardnotatie speelt. Door het opnieuw stemmen van de snaren van een instrument, spelers kunnen verschillende timbres bereiken die anders onbeschikbare mogelijkheden openen voor hun repertoire en composities.
Scordatura kan worden gebruikt om elk instrument aan te passen aan een alternatief stemsysteem of zelfs om nieuwe akkoorden en vingerzettingen op een andere set snaren mogelijk te maken. Het belangrijkste doel van scordatura is om nieuwe te creëren harmonische texturen en melodische mogelijkheden met bekende instrumenten. Hoewel deze techniek vaak wordt gebruikt door klassieke musici, is hij onlangs ook populair geworden bij spelers uit verschillende muziekgenres.
Scordatura kan stemmingen soms verder van de standaard veranderen dan sommige muzikanten prettig vinden; het gebruik ervan biedt echter ongelooflijke flexibiliteit en ruimte voor creativiteit, mits correct toegepast. Muzikanten die aan deze reis beginnen, worden beloond met een nieuwe manier om de sonische mogelijkheden van hun instrument te verkennen door ermee te experimenteren onorthodoxe stemmingen en stemmen!
Voordelen van scordatura
Scordatura kan veel muzikale voordelen hebben, zoals de speler meer vrijheid bieden om creatief te zijn in zijn muzikale optredens, of nieuwe mogelijkheden openen voor unieke muzikale ideeën. Het stelt muzikanten ook in staat om interessante toonkleuren te produceren door de snaren van een snaarinstrument op een andere manier 'stemmen'.
Het afstemmen van bepaalde intervallen kan zorgen voor een groter dynamisch bereik en flexibiliteit, of zelfs ongebruikelijke akkoorden mogelijk maken. Dit type 'alternatieve' stemming is vooral handig voor strijkinstrumenten zoals de viool en cello, waar gevorderde spelers snel kunnen wisselen tussen scordatura en standaardstemming om toegang te krijgen tot een breder scala aan sonoriteiten.
De techniek biedt componisten ook veel meer ruimte voor creativiteit, aangezien ze muziek kunnen schrijven die speciaal voor scordatura is ontworpen. Bepaalde stukken kunnen er baat bij hebben als specifieke noten hoger of lager worden gestemd dan normaal op een bepaald instrument, waardoor ze geluiden kunnen bereiken die niet kunnen worden gecreëerd met conventionele methoden voor pianoschrijven of orgelarrangementen.
Ten slotte kan de meer avontuurlijke muzikant scordatura gebruiken om atonale improvisaties te creëren te midden van meer traditionele tonale werken - strijkkwartetten waarin slechts één speler een alternatieve stemming gebruikt, kunnen bijvoorbeeld speelse vervormingen van waargenomen harmonische structuren creëren.
Ik ben Joost Nusselder, de oprichter van Neaera en een contentmarketeer, vader, en ik hou ervan om nieuwe apparatuur uit te proberen met gitaar in het hart van mijn passie, en samen met mijn team maak ik sinds 2020 diepgaande blogartikelen om trouwe lezers te helpen met opname- en gitaartips.
