Mikrotonalnost je termin koji se obično koristi za opisivanje muzike komponovane koristeći intervale manje od tradicionalnog zapadnog polutona.
Pokušava da se odvoji od tradicionalne muzičke strukture, fokusirajući se na jedinstvene intervale, stvarajući tako raznovrsnije i izražajnije subjektivne zvučne pejzaže.
Mikrotonalna muzika je doživela porast popularnosti tokom poslednje decenije jer kompozitori sve više istražuju nove metode izražavanja kroz svoju muziku.
Najčešće se nalazi u elektronskim i elektronskim žanrovima kao što je EDM, ali takođe pronalazi put u pop, jazz i klasične stilove između ostalih.
Mikrotonalitet proširuje raspon instrumenata i zvukova koji se koriste u kompoziciji, omogućavajući stvaranje potpuno jedinstvenih zvučnih polja koja se mogu čuti samo korištenjem mikrotonova.
Pored svojih kreativnih aplikacija, mikrotonalna muzika služi i analitičkoj svrsi – omogućavajući muzičarima da proučavaju ili analiziraju neobične sisteme podešavanja i skale sa većom preciznošću nego što bi se to moglo postići 'tradicionalnim' podešavanjem jednakog temperamenta (koristeći polutonove).
Ovo omogućava bliže ispitivanje harmonijskih frekvencijskih odnosa između nota.
Definicija mikrotonalnosti
Mikrotonalnost je termin koji se koristi u muzičkoj teoriji da opiše muziku sa intervalima manjim od pola tona. To su termini koji se koriste za intervale manje od pola koraka zapadne muzike. Mikrotonalnost nije ograničena na zapadnjačku muziku i može se naći u muzici mnogih kultura širom svijeta. Hajde da istražimo šta ovaj koncept znači u muzičkoj teoriji i kompoziciji.
Šta je mikroton?
Mikroton je jedinica mjere koja se koristi u muzici za opisivanje visine tona ili tona koji se nalazi između tonova zapadnog tradicionalnog štimovanja od 12 tonova. Često nazivana "mikrotonalnom", ova organizacija se intenzivno koristi u klasičnoj i svjetskoj muzici i raste u popularnosti među kompozitorima i slušaocima.
Mikrotonovi su korisni za stvaranje neobičnih tekstura i neočekivanih harmonijskih varijacija unutar datog tonalnog sistema. Dok tradicionalno štimovanje od 12 tonova dijeli oktavu na dvanaest polutonova, mikrotonalnost koristi intervale mnogo finije od onih koji se nalaze u klasičnoj muzici, kao što su kvartertonovi, trećine tonova, pa čak i manje podjele poznate kao "ultrapolifoni" intervali. Ove vrlo male jedinice često mogu pružiti jedinstven zvuk koji može biti teško razlikovati kada ga sluša ljudsko uho ili koji mogu stvoriti potpuno nove muzičke kombinacije koje nikada prije nisu istražene.
Upotreba mikrotonova omogućava izvođačima i slušaocima interakciju s muzičkim materijalom na vrlo osnovnom nivou, često im omogućavajući da čuju suptilne nijanse koje ranije ne bi mogli čuti. Ove nijansirane interakcije su ključne za istraživanje složenih harmonijskih odnosa, stvaranje jedinstvenih zvukova koji nisu mogući sa konvencionalnim instrumentima kao što su klaviri ili gitare, ili otkrivanje potpuno novih svjetova intenziteta i izražaja kroz slušanje.
Po čemu se mikrotonalitet razlikuje od tradicionalne muzike?
Mikrotonalnost je muzička tehnika koja omogućava da se note dijele na manje jedinice od intervala koji se koriste u tradicionalnoj zapadnjačkoj muzici, a koji se zasnivaju na polovičnim i cijelim koracima. Koristi intervale mnogo uže od onih kod klasičnog tonaliteta, dijeleći oktavu na čak 250 ili više tonova. Umjesto da se oslanja na dursku i molsku ljestvicu koja se nalazi u tradicionalnoj muzici, mikrotonalna muzika stvara vlastite ljestvice koristeći ove manje podjele.
Mikrotonalna muzika često stvara neočekivane disonance (oštro suprotstavljene kombinacije dva ili više tonova) koje usmjeravaju pažnju na načine koji se ne mogu postići tradicionalnim ljestvicama. U tradicionalnoj harmoniji, skupovi nota iznad četiri imaju tendenciju da proizvedu neugodan osjećaj zbog njihovog sukoba i nestabilnosti. Nasuprot tome, disonance koje stvara mikrotonalna harmonija mogu zvučati vrlo ugodno ovisno o tome kako se koriste. Ova posebnost može dati razrađenu teksturu, dubinu i složenost muzičkom komadu što omogućava kreativno izražavanje i istraživanje kroz različite kombinacije zvuka.
U mikrotonalnoj muzici postoji i prilika da određeni kompozitori ugrade svoje kulturno naslijeđe u svoje kompozicije crpeći iz nezapadne klasične muzičke tradicije kao što su sjevernoindijske rage ili afričke ljestvice gdje se koriste četvrtine tonova ili još finije podjele. Mikrotonalni muzičari su usvojili neke elemente iz ovih formi, čineći ih savremenim kombinujući ih sa elementima zapadnih muzičkih stilova, uvodeći uzbudljivu novu eru muzičkog istraživanja!
Istorija mikrotonaliteta
Mikrotonalnost ima dugu, bogatu istoriju u muzici koja seže do najranijih muzičkih tradicija i kultura. Mikrotonalni kompozitori, kao što su Harry Partch i Alois Haba, pišu mikrotonalnu muziku od početka 20. stoljeća, a mikrotonalni instrumenti postoje još duže. Iako se mikrotonalnost često povezuje sa modernom muzikom, ona ima uticaje kultura i praksi širom sveta. U ovom odeljku ćemo istražiti istoriju mikrotonaliteta.
Stara i stara muzika
Mikrotonalnost — upotreba intervala manjih od pola koraka — ima dugu i bogatu istoriju. Starogrčki muzički teoretičar Pitagora je otkrio jednačinu muzičkih intervala i numeričkih odnosa, utirući put teoretičarima muzike kao što su Eratosten, Aristoksen i Ptolemej da razviju svoje teorije muzičkog štimovanja. Uvođenje klavijaturnih instrumenata u 17. veku stvorilo je nove mogućnosti za istraživanje mikrotona, čineći mnogo lakšim eksperimentisanje sa omjerima iznad onih kod tradicionalnih temperiranih štimova.
Do 19. veka postignuto je razumevanje koje je uključivalo mikrotonalni senzibilitet. Razvoj kao što je ratiomorfna cirkulacija u Francuskoj (d'Indy i Debussy) doveo je do daljnjih eksperimenata u mikrotonalnoj kompoziciji i sistemima podešavanja. U Rusiji je Arnold Schönberg istraživao četvrttonske ljestvice, a brojni ruski kompozitori su istraživali slobodne harmonike pod uticajem Aleksandra Skrjabina. Ovo je u Njemačkoj uslijedio kompozitor Alois Haba koji je razvio svoj sistem zasnovan na četvrtinama tonova, ali se i dalje pridržavajući tradicionalnih harmonskih principa. Kasnije je Partč razvio svoj vlastiti sistem za podešavanje prave intonacije koji je i danas popularan među nekim entuzijastima (na primjer Richard Coulter).
U 20. stoljeću došlo je do velikog uspona mikrotonalne kompozicije u mnogim žanrovima uključujući klasiku, džez, modernu avangardu i minimalizam. Terry Riley je bio jedan od ranih zagovornika minimalizma, a La Monte Young je koristio proširene prizvuke uključujući harmonike koji se pojavljuju između nota kako bi stvorio zvučne pejzaže koji su očarali publiku koristeći ništa osim generatora sinusnih valova i dronova. Rani instrumenti kao što je quartetto d'accordi napravljeni su posebno za ove svrhe uz usluge neortodoksnih proizvođača ili su napravljeni po narudžbi od strane studenata koji pokušavaju nešto novo. Nedavno su kompjuteri omogućili još veći pristup mikrotonalnom eksperimentisanju sa novim kontrolerima koji su dizajnirani posebno za ovu svrhu, dok softverski paketi omogućavaju kompozitorima da lakše istraže beskonačne mogućnosti dostupne unutar mikrotonaliteta eksperimentalnog stvaranja muzike raniji izvođači bi se klonili ručne kontrole zbog golih brojeva uključena ili fizička ograničenja koja ograničavaju ono što bi mogli melodijski kontrolirati u bilo kojem trenutku.
Mikrotonalna muzika 20. veka
Tokom dvadesetog veka, modernistički kompozitori počeli su da eksperimentišu sa mikrotonalnim kombinacijama, koristeći ih da se odvoje od tradicionalnih tonskih formi i izazovu naše uši. Nakon perioda istraživanja sistema za podešavanje i istraživanja harmonija četvrtine, petog tona i drugih mikrotonalnih harmonija, sredinom 20. stoljeća nalazimo pojavu pionira u mikrotonalnosti kao što su Charles Ives, Charles Seeger i George Crumb.
Charles Seeger je bio muzikolog koji se zalagao za integrisani tonalitet – sistem u kojem je svih dvanaest nota ravnomjerno podešeno i imaju jednaku važnost u muzičkoj kompoziciji i izvođenju. Seeger je također predložio da se intervali poput kvinte dijele na 3. ili 7. umjesto da budu harmonično pojačani oktavom ili savršenom kvartom.
Kasnih 1950-ih, francuski muzički teoretičar Abraham Moles osmislio je ono što je nazvao 'ultrafonika' ili 'hromatofonija', gdje je ljestvica od 24 tona podijeljena u dvije grupe od po dvanaest nota unutar oktave, a ne u jednu hromatsku ljestvicu. Ovo je omogućilo simultane disonance kao što su tritonovi ili pojačane kvarte koje se mogu čuti na albumima kao što su Treća klavirska sonata Pierrea Bouleza ili Four Fantasies Rodžera Reynoldsa (1966).
U skorije vrijeme, drugi kompozitori poput Juliana Andersona također su istraživali ovaj svijet novih tonova koji je omogućio mikrotonalno pisanje. U modernoj klasičnoj muzici mikrotonovi se koriste za stvaranje napetosti i ambivalencije kroz suptilne, ali lijepe zvučne disonance koje gotovo izmiču našim ljudskim sposobnostima sluha.
Primjeri mikrotonalne muzike
Mikrotonalnost je vrsta muzike u kojoj su intervali između nota podijeljeni na manje korake nego u tradicionalnim sistemima štimovanja kao što je dvanaesttonski jednak temperament. Ovo omogućava stvaranje neobičnih i zanimljivih muzičkih tekstura. Primeri mikrotonalne muzike obuhvataju različite žanrove, od klasične do eksperimentalne i dalje. Hajde da istražimo neke od njih.
Harry Partch
Harry Partch je jedan od najpoznatijih pionira u svijetu mikrotonalne muzike. Američki kompozitor, teoretičar i graditelj instrumenata Partch je u velikoj mjeri zaslužan za stvaranje i razvoj žanra.
Partch je bio poznat po stvaranju ili inspiraciji čitave porodice mikrotonalnih instrumenata uključujući Adapted Violin, Adapted violu, Chromelodeon (1973), Harmonic Canon I, Cloud Chamber Bowls, Marimba Eroica i Diamond Marimba – između ostalih. Cijelu svoju porodicu instrumenata nazvao je 'tjelesnim' instrumentima – odnosno dizajnirao ih je sa specifičnim zvučnim karakteristikama kako bi iznio specifične zvukove koje je želio izraziti u svojoj muzici.
Partchov repertoar uključuje nekoliko temeljnih djela – Začarani (1948-9), Edip (1954) i I sedmog dana su pale latice u Petalumi (1959). U ovim radovima Partch je spojio samo sistem za podešavanje intonacije koji je izgradio Partech sa udarnim stilovima sviranja i zanimljivim konceptima poput izgovorenih riječi. Njegov stil je jedinstven jer spaja melodijske pasaže kao i avangardne tehnike sa muzičkim svetovima izvan tonalnih granica Zapadne Evrope.
Partchov važan doprinos mikrotonalnosti i dalje je uticajan i danas jer je kompozitorima dao način da istraže štimove izvan onih koji se koriste u konvencionalnim zapadnim tonalitetima. Stvorio je nešto zaista originalno svojim spajanjem različitih tokova iz drugih muzičkih kultura širom svijeta – posebno japanskih i engleskih narodnih melodija – putem svog korporativnog stila koji uključuje bubnjanje po metalnim zdjelama ili drvenim blokovima i pjevanje u boce ili vaze. Harry Partch se ističe kao izvanredan primjer kompozitora koji je eksperimentisao sa uzbudljivim pristupima stvaranju mikrotonalne muzike!
Lou Harrison
Lou Harrison je bio američki kompozitor koji je opsežno pisao mikrotonalnu muziku, često nazivan "američkim majstorom mikrotonova". Istraživao je višestruke sisteme podešavanja, uključujući svoj vlastiti sistem prave intonacije.
Njegovo djelo “La Koro Sutro” je odličan primjer mikrotonalne muzike, koristeći nestandardnu ljestvicu sastavljenu od 11 nota po oktavi. Struktura ovog djela zasnovana je na kineskoj operi i uključuje upotrebu netradicionalnih zvukova kao što su zdjele za pjevanje i azijski žičani instrumenti.
Ostala Harrisonova djela koja oslikavaju njegov plodan rad u mikrotonalnosti uključuju “A Mass for Peace”, “The Grand Duo” i “Four Strict Songs Rambling”. Čak se bavio i slobodnim džezom, kao što je njegovo djelo iz 1968. “Future Music from Maine”. Kao i kod nekih njegovih ranijih radova, ovo djelo se oslanja samo na sisteme za podešavanje intonacije za svoje visine tona. U ovom slučaju, intervali visine tona su zasnovani na onome što je poznato kao sistem harmonijskih serija - uobičajena tehnika prave intonacije za stvaranje harmonije.
Harrisonova mikrotonalna djela pokazuju prekrasnu složenost i služe kao mjerilo za one koji traže zanimljive načine da prošire tradicionalni tonalitet u vlastitim kompozicijama.
Ben Johnston
Američki kompozitor Ben Johnston smatra se jednim od najistaknutijih kompozitora u svijetu mikrotonalne muzike. Njegova djela uključuju Varijacije za orkestar, Gudački kvarteti 3-5, njegov magnum opus Sonata za mikrotonalni klavir i nekoliko drugih značajnih djela. U ovim komadima često koristi alternativne sisteme podešavanja ili mikrotonove, koji mu omogućavaju da istražuje dalje harmonijske mogućnosti koje nisu moguće sa tradicionalnim dvanaesttonskim jednakim temperamentom.
Johnston je razvio ono što se zove proširena samo intonacija, u kojoj se svaki interval sastoji od niza različitih zvukova unutar raspona od dvije oktave. Napisao je djela u gotovo svim muzičkim žanrovima – od opere do kamerne muzike i kompjuterski generiranih djela. Njegovi pionirski radovi postavili su scenu za novo doba u smislu mikrotonalne muzike. Postigao je značajna priznanja među muzičarima i akademicima, osvajajući brojne nagrade tokom svoje uspješne karijere.
Kako koristiti mikrotonalitet u muzici
Korišćenje mikrotonalnosti u muzici može otvoriti čitav niz mogućnosti za stvaranje jedinstvene, zanimljive muzike. Mikrotonalnost dozvoljava upotrebu intervala i akorda koji se ne nalaze u tradicionalnoj zapadnoj muzici, omogućavajući muzičko istraživanje i eksperimentisanje. Ovaj članak će govoriti o tome šta je mikrotonalnost, kako se koristi u muzici i kako je ugraditi u vlastite kompozicije.
Odaberite sistem za podešavanje
Pre nego što budete mogli da koristite mikrotonalitet u muzici, morate da izaberete sistem podešavanja. Postoji mnogo sistema za podešavanje i svaki je pogodan za različite vrste muzike. Uobičajeni sistemi za podešavanje uključuju:
-Samo intoniranje: Samo intonacija je metoda podešavanja nota na čiste intervale koji zvuče vrlo ugodno i prirodno. Zasnovan je na savršenim matematičkim omjerima i koristi samo čiste intervale (kao što su cijeli tonovi, kvinte, itd.). Često se koristi u klasičnoj i etnomuzikološkoj muzici.
-Jednaki temperament: Jednaki temperament dijeli oktavu na dvanaest jednakih intervala kako bi se stvorio konzistentan zvuk u svim tonalima. Ovo je najčešći sistem koji danas koriste zapadni muzičari jer se dobro uklapa u melodije koje često moduliraju ili se kreću između različitih tonaliteta.
-Meantone temperament: Meantone temperament dijeli oktavu na pet nejednakih dijelova kako bi se osigurala pravična intonacija za ključne intervale - čineći određene note ili ljestvice suglasnijima od drugih - i može biti posebno korisno za muzičare specijalizovane za renesansnu muziku, baroknu muziku ili neke oblicima narodne muzike.
-Harmonični temperament: Ovaj sistem se razlikuje od jednakog temperamenta uvođenjem malih varijacija kako bi se proizveo topliji, prirodniji zvuk koji ne zamara slušaoce tokom dužeg vremenskog perioda. Često se koristi za improvizacijske žanrove jazza i world muzike, kao i za klasične orguljske kompozicije napisane u periodu baroka.
Razumijevanje toga koji sistem najbolje odgovara vašim potrebama pomoći će vam da donesete informirane odluke kada kreirate svoje mikrotonalne komade i također će osvijetliti određene kompozicione opcije koje su vam na raspolaganju kada pišete svoje komade.
Odaberite mikrotonalni instrument
Korišćenje mikrotonaliteta u muzici počinje izborom instrumenta. Mnogi instrumenti, kao što su klaviri i gitare, dizajnirani su za ujednačeno štimovanje — sistem koji strukturira intervale koristeći oktavu 2:1. U ovom sistemu podešavanja, sve note su podeljene na 12 jednakih intervala, koji se nazivaju polutonovima.
Instrument dizajniran za ujednačeno štimovanje ograničen je na sviranje u tonskom sistemu sa samo 12 različitih tonova po oktavi. Da biste proizveli preciznije tonske boje između tih 12 tonova, trebate koristiti instrument dizajniran za mikrotonalitet. Ovi instrumenti su sposobni proizvesti više od 12 različitih tonova po oktavi koristeći različite metode - neki tipični mikrotonalni instrumenti uključuju žičane instrumente bez pragova kao što su električna gitara, gudačke žice poput violine i viole, drveni duvači i određene klavijature (kao što su fleksatoni).
Najbolji izbor instrumenta ovisit će o vašim stilskim i zvučnim preferencijama — neki muzičari radije rade s tradicionalnim klasičnim ili narodnim instrumentima, dok drugi eksperimentiraju s elektronskim kolaboracijama ili pronađenim predmetima kao što su reciklirane lule ili boce. Nakon što odaberete svoj instrument vrijeme je da istražite svijet mikrotonalnosti!
Vježbajte mikrotonalnu improvizaciju
Kada počnete da radite sa mikrotonovima, sistematsko vežbanje mikrotonalne improvizacije može biti odlična polazna tačka. Kao i kod svake prakse improvizacije, važno je pratiti šta svirate i analizirati svoj napredak.
Tokom vežbanja mikrotonalne improvizacije, nastojte da se upoznate sa mogućnostima svojih instrumenata i razvijete način sviranja koji odražava vaše sopstvene muzičke i kompozicione ciljeve. Također biste trebali uzeti u obzir sve uzorke ili motive koji se pojavljuju tokom improvizacije. Neverovatno je dragoceno razmišljati o onome što se činilo da dobro funkcioniše tokom improvizovanog pasusa, jer se ove vrste osobina ili figura kasnije mogu ugraditi u vaše kompozicije.
Improvizacija je posebno korisna za razvijanje tečnosti u korišćenju mikrotonova jer se svaki tehnički problem na koji naiđete u procesu improvizacije može rešiti kasnije tokom kompozicionih faza. Projektovanje unaprijed u smislu tehnike i kreativnih ciljeva daje vam više kreativne slobode kada nešto ne ide baš onako kako ste planirali! Mikrotonalne improvizacije također mogu imati jake temelje u muzičkoj tradiciji – razmislite o istraživanju nezapadnih muzičkih sistema duboko ukorijenjenih u različitim mikrotonalnim praksama poput onih koje se nalaze među beduinskim plemenima iz Sjeverne Afrike, između mnogih drugih!
zaključak
Zaključno, mikrotonalitet je relativno nov, ali značajan oblik muzičke kompozicije i izvedbe. Ovaj oblik kompozicije uključuje manipulisanje brojem tonova dostupnih unutar oktave kako bi se stvorili jedinstveni, ali i novi zvukovi i raspoloženja. Iako mikrotonalnost postoji vekovima, postala je sve popularnija u poslednjih nekoliko decenija. Ne samo da je omogućio veće muzičko stvaralaštvo, već je omogućio i određenim kompozitorima da izraze ideje koje su ranije bile nemoguće. Kao i kod bilo koje vrste muzike, kreativnost i znanje umjetnika bit će najvažniji u osiguravanju da mikrotonalna muzika dostigne svoj puni potencijal.
Ja sam Joost Nusselder, osnivač Neaere i marketer sadržaja, tata i volim isprobavati novu opremu s gitarom u srcu moje strasti, a zajedno sa svojim timom stvaram detaljne članke na blogu od 2020. da pomognemo vjernim čitateljima savjetima za snimanje i gitaru.
